ترجمه اشتراکات لفظی در افعال فارسی و عربی

بسیاری از افعال در زبان فارسی و عربی مشترک هستند، بدین معنی که برای توصیف کار‌های مختلف از یک فعل مشترک استفاده می‌شود. اما وقتی این فعل را ترجمه می‌کنیم نباید آن‌ها را به صورت مشترک ترجمه نما‌ییم در ادامه به مثال‌هایی توجه کنید که مطلب را روشن‌تر بیان می‌کنند.

اشتراکات لفظی در افعال:

غذا خورد	تناول الطعام
سرما خورد	اصیب بالبرد او بالزکام
آب خورد	شرب الماء
غصه خورد	اغتم
قسم خورد	اقسم
لیز خورد	انزلق
زمین خورد	سقط علی الارض
در امتحان رانندگی رد شد	رسب فی اختبار قیاده السیاره
پیشنهاد شما رد شد	رفض اقتراحکم
از این‌جا رد شد	مر من هنا
ضَرَبَ	زد
ضَرَبَ الی کذا	متمایل شد
ضَرَبَ الجزیه	جزیه و مالیات را واجب ساخت
ضَرَبَ الخیمه	خیمه برافراشت
ضَرَبَ الدهر بینهم	روزگار بین آن‌ها جدایی افکند
ضَرَبَ علیه الحصار	او را محاصره کرد
ضَرَبَ فی البوق	در بوق دمید
ضَرَبَ فی الارض	در طلب روزی خارج شد
ضَرَبَ به عرض الحایط	با خواری رهایش ساخت
ضَرَبَ عنه صفحا	از او روی گردانید
ضَرَبَ علی یده	مانع کار او شد
ضَرَبَ بیده	اشاره کرد
ضَرَبَ الشی بالشی	چیزی را با چیزی مخلوط کرد
ضَرَبَ له مثلا	برایش مثلی زد
ضَرَبَ فی حدید بارد	تلاش بیهوده کرد
ضَرَبَ  الاجل	مهلت تعیین کرد
ضَرَبَ آباط الامور	باطن امور را دریافت
ضَرَبَ اخماسا فی اسداس	بدنبال مکر و نیرنگ بود
ضَرَبَ الخاتم	انگشتر را ساخت
ضَرَبَ علیهم اللیل	شب بر آن‌ها طولانی گشت
ضَرَبَ فی الماء	شنا کرد
ضَرَبَ قلبه	قلبش تپید
ضَرَبَ له فی ماله سهما	در اموالش برای او سهمی قرار داد
ضَرَبَه العقرب	عقرب او را نیش زد

 

یادداشتی در باب تفاوت میان نسل جدید و قدیم مترجمان ایرانی

امیر مهدی حقیقت

الف: ما چه داریم که آنها نداشتند؟

ما گوگل داریم 

کافی است به هر کلمه‌ای که در متنت بر می‌خوری، جست‌وجویی مختصر در اینترنت کنی تا ته و توی آن را در آوری. از ریشه‌ی آن کلمه بگیر تا موارد مصرفش در زبان روزمره تا عکسش از زاویه‌های مختلف. 

در متن‌های تازه‌تر شاید به کلمات عامیانه‌ای بر بخوری که به تازگی میان جوان‌ها – مثلا جوان های لندنی- رواج یافته باشد و شاید هنوز به فرهنگ‌های جهانی‌ای چون آکسفورد هم وارد نشده باشد. سایت‌هایی هستند مخصوص همین اصطلاحات کوچه و بازار و حتا زبان مخفی تین ایجرها. فرهنگ جوان‌ها بسیار پویاست و روزی نیست که چیزی من‌درآوردی از آنها در نیاید و خب، تنها راه نجات مترجم در این جور وقت‌ها گوگل است و بس. 

یا خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که جمله‌ای نامفهوم را در انجمن های اینترنتی مخصوص ترجمه به شور و مشورت همگانی می‌گذاریم و جواب می‌گیریم. یکی از آن سر دنیا برایمان توضیح می‌دهد. 

مترجم بد همه متون را به یک سبک ترجمه می‌کند

مدیا کاشیگر معتقد است: هر متن و نویسنده‌ای سیاق خاص خودش را دارد که مترجم باید امانتدارانه آن را منتقل و بر اساس تجربه‌اش سبک مناسب را انتخاب کند و اتفاقاً مترجم بد، مترجمی است که هر متنی را با یک سبک ثابت ترجمه می‌کند و ماحصل کار او در قبال متون مختلف یک شکل است.

این مترجم، نویسنده و شاعر گفت: پشت سر ترجمه یک اثر همیشه یک سفارش خوابیده است حال این سفارش را یا خود مترجم به خودش می‌دهد یا ناشر به او سفارش می‌دهد و وقتی که این سفارش در یکی از دوگونه‌اش نباشد متنی ترجمه نمی‌شود.

وی نتیجه کار ترجمه را در هر دو صورت متناسب با تبحر مترجم دانست و بیان کرد: بحث دوم این است که خیلی از متن ها ترجمه نشده‌اند چرا که تا کنون مترجم خود را پیدا نکرده‌اند. به طور مثال من در حال حاضر مشغول ترجمه یکی از سروده‌های لوترامون هستم که در سال 1869 سروده شده و تا کنون به دلایلی به فارسی ترجمه نشده است. من 6 سال روی این متن کار کردم و بارها آن را خواندم تا اینکه لحن آن را پیدا کردم و حالا جراتش را یافته‌ام که آن را ترجمه کنم.

زبان فارسی در ترجمه کم نمی‌آورد

عبدالله کوثری، مترجم ادبی، بر اساس بیش از سی سال تجربه‌اش در ترجمه متون مختلف ادبی، از تراژدی‌های یونان تا داستان‌های امریکای لاتین و کتاب‌هایی در زمینه ‌شناخت متفکران و نویسندگان غربی، اعتقاد دارد که زبان فارسی در ترجمه «کم نمی‌آورد».

متن زیر یادداشتی از این مترجم آثار ادبی درباره کارایی خط و زبان فارسی در ترجمه متون ادبی است.

در ابتدای این یادداشت درباره «خط‌ فارسی» آمده است: تا آن‌جا که خبر دارم نخستین کسی که مسأله مشکلات خط فارسی را مطرح کرد «میرزا فتحعلی آخوندزاده» بود. گویا او خطی نیز ابداع کرد که از چند و چون آن آگاه نیستم. از آن زمان تاکنون این مسأله بارها مطرح شده و حتی زمانی عده‌ای از تغییر خط سخن گفتند. اما مشکلات خط فارسی دست کم برای اهل قلم باید روشن شده باشد، چرا که اینان ناچارند روزی چند صفحه بنویسند و بعد هم نمونه‌های حروف‌چینی را تصحیح کنند و بارها و بارها کلمات پردندانه یا پرنقطه را که تایپیست غلط زده درست بکنند. 

مصاحبه ای با مترجم «در جستجوی زمان از دست رفته»

مهدی سحابی مترجم، نقاش، نویسنده و روزنامه نگار ایرانی در سال 1323 در شهر قزوین متولد شد، و  روز دوشنبه 18 آبان 1388 بر اثر سکته قلبی در سن 65 سالگی در فرانسه درگذشت.

مهدی سحابی با ترجمه رمان هفت جلدی معروف در جستجوی زمان از دست رفته اثر مارسل پروست یکی از بزرگترین شاهکارهای ادبی جهان را به زبان فارسی برگردانده بود.

رمان مرگ آرتمیو کروز اثر کارلوس فوئنتس، مادام بواری و تربیت احساسات هر دو اثر گوستاو فلوبر، مونته دیدیوکوه خدا اثر آری دلوکا و مرگ قسطی اثر لویی فردینان سلین از جمله آثار این مترجم فقید و پرکار به شمار می رود.

سحابی در آغاز به تحصیل در هنرکده هنرهای تزیینی تهران و سپس فرهنگستان هنرهای زیبا رم مشغول شد، اما پس از مدتی هر دو را رها کرد. وی مدتی به سراغ روزنامه‌نگاری، بازیگری، عکاسی و کارهای مشابه پرداخت و در آخر به سراغ ادبیات، نقاشی و ترجمه ادبی رفت. وی آثاری را از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و ایتالیایی به فارسی برگردانده است. او دوره نقاشی و کارگردانی را نیمه تمام نهاد و به روزنامه‌نگاری روی آورد. 

مرحوم سحابی ساکن فرانسه بود اما برخی از ایام سال را در ایران با برپایی نمایشگاه نقاشی و چاپ آثار خود سپری میکرد. از وی چند اثر تالیفی نیز در حوزه داستان کوتاه و رمان به یادگار مانده است.

گفتگو با صالح حسینی درباره ترجمه

صالح حسینی متولد 15 دی‌ماه 1325 در سنقر کرمانشاه است. زمانی ترجمه‌ی «دل تاریکی» را کار پخته‌تری به لحاظ حرفه‌یی در کارنامه‌اش می‌دانست؛ اما در حال حاضر، «خشم و هیاهو» با ویرایش جدیدش را بیش‌تر می‌پسندد؛ چون تغییرات بهتری در اثر داده است. از ترجمه‌ی «زیر کوه آتشفشان» مالکوم لاوری هم راضی‌ است. به گفته‌ی خودش، پیش‌تر از او، پرویز داریوش ـ  مترجم فقید ـ ویرجینیا وولف را در ایران با ترجمه‌ی «خانم دالووی» معرفی کرده بود. 

حسینی سال 78، مترجم و منتقد نمونه از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده است و سال 82 هم خادم برگزیده‌ی نشر. همچنین مدت 12 سال از داوران جایزه‌ی کتاب سال بوده‌ است؛ در فاصله‌ی سال‌های 70 تا 84. 

سال 52 به استخدام دانشگاه اهواز درآمده و در سال 54 از طرف دانشگاه به دانشگاه جرج واشنگتن در آمریکا رفته و در زمینه‌ی ادبیات آمریکا تخصص گرفته است تا سال 58. از آن زمان تا امروز، در دانشگاه اهواز به تدریس مشغول است. 

«برخیز ای موسی» از ویلیام فاکنر، «به‌سوی فانوس دریایی» ویرجینیا وولف، «برادران کارامازوف» و «قمارباز» فئودورمیخائیلوویچ داستایوسکی، «مرگ ایوان ایلیچ» لئو تولستوی، «آخرین وسوسه‌ی مسیح» نیکوس کازانتزاکیس و «لرد جیم» جوزف کنراد از جمله ترجمه‌های او هستند. 

فراز وفرودهای ترجمه در گفت وگو با اسدالله امرایی

یزدان سلحشور

اسدالله امرایی [متولد ۱۳۳۹ ـ شهرری] از پرکارترین مترجمین یک دهه اخیر است که در حوزه های داستان کوتاه، رمان و شعر ترجمه های بسیاری را از او خوانده ایم. از جمله این ترجمه ها می توان به آثاری چون: کوری [ژوزه ساراماگو ـ مروارید ـ ۱۳۷۷]؛ دختر بخت [ایزابل آلنده ـ تندیس ـ ۱۳۷۸]؛ شبح اونیل [مایکل اونداتیه ـ نیلوفر ـ ۱۳۷۹] ؛ ظلمت در نیمروز [آرتور کستلر ـ نقش و نگار ـ ۱۳۸۰]؛ کائورادیاس [کارلوس فوئنتس ـ تندیس ـ ۱۳۸۰]؛ اینس [کارلوس فوئنتس ـ مروارید ـ ۱۳۸۲]؛ هر وقت کارم داشتی تلفن کن [مجموعه داستانهای ریموند کارور ـ نقش و نگار ـ ۱۳۸۱]؛ بهترین بچه عالم [مجموعه داستانهای خیلی کوتاه ـ رسانش ـ ۱۳۷۸]؛ عاشقانه هایی برای سیلویا پلات [شعرهای تدهیوز ـ با همکاری سایر محمدی ـ نگاه ـ ۱۳۸۰]؛ مجموعه شعرهای سیلویا پلات [با همکاری سایر محمدی ـ نقش و نگار (متن دوزبانه) ـ ۱۳۸۱]؛ و حریر مهتاب [مجموعه شعرهای شاعران جهان ـ نشر مینا ـ ۱۳۸۱] اشاره کرد.

با امرایی در یکی از عصرهای شهریور به گفت وگو نشستیم در آپارتمانش که از دو اتاق ویک هال کوچک تشکیل می شد و یکی از اتاق ها در واقع کتابخانه ای بود که بخش اعظم آن را آثار نویسندگان انگلیسی زبان تشکیل می داد البته به زبان اصلی. ویژگی مهم امرایی در این گفت وگو خونسردی وی بود که برحسب تفسیر معمول ایرانیان در این گونه مواقع، به صبوری تعبیر می شود. او در هنگام پاسخ به هر سؤال، گویی به متنی نامریی می نگریست که بخشی از آن قابل روایت بود و باقی، نه! سیمای او، سیمای مردی سی ساله بود و نحوه سخن گفتنش، یادآور مردانی که در پنجمین دهه عمرشان به سر می برند!

متن سخنرانی فرزانه طاهری درباره مترجم و فرایند ترجمه

مترجم در کشاکش ترجمه 

فرزانه طاهری یکی از سرشناس‌ترین مترجمین معاصر با ده‌‌ها جلد ترجمه نیازی به معرفی ندارد. آثار ترجمه‌ای او خصوصاً آن‌هایی که در زمینه نقد ادبی انجام شده، کمک شایان توجه‌ای به جامعه‌ی ادبی کرده‌است. نوشته‌ای که در پی خواهید خواند متن سخنرانی وی در جمع ناشرین زن در نمایشگاهی که در شهر رشت برپا شده‌بود، است. 

«زندان زبان، زندان موقت است. روزی می‌رسد که نگهبان مشفق با کلیدهایش از راه برسد و ما را از این زندان برهاند.» در این معنا، مترجم زندان زبان را می‌گشاید و کمک می‌کند تن از آن زبان و فرهنگ و مخاطبان اولیه‌اش که محدود بودند خلاصی یابد. این خدمت بسیار بزرگ متاسفانه در تاریخ فلسفه و زبان‌شناسی درست دریافته نشده‌است، اهمیت ترجمه جدید چه به عنوان یکی از اشکال هنری و چه به منظره یکی از طرق بیان معنا و روشی برای تفسیر یا ترجمان بودِ آدمی چنان که باید دانسته نشده. پس در ابتدا به این می‌پردازیم که اصلاً ترجمه چیست و مترجم چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد و فرایند ترجمه به چه ترتیبی است.

ابزار الکترونیکی ترجمه

نویسندگان: ابراهیم گل آور و محمدحسین امامی

چکیده

در این مقاله سعی شده است تا هر آنچه که مترجم می تواند از رایانه در کار ترجمه اش بهره گیرد در نه بخش و تحتِ عنوانِ ابزار الکترونیکی ترجمه معرفی شود. در هر بخش، ضمن برشمردن علل به کارگیری چنین ابزاری، تعدادی از مهمترین برنامه های رایانه ای مرتبط نیز فهرست وار نامبرده می شود. نرم افزار معرفی شده تحتِ سیستم عامل ویندوز کار می کند و در شماری از موارد نیز مقایسه ای بین آنها صورت می گیرد. پژوهشِ حاضر بر آن است تا با ارائۀ فهرستی کاربردی، اهمیت فراگیری کار با این نرم افزارها را در ترجمه نشان دهد. همچنین امید است با ذکر اهمیتِ امر، لزومِ گنجاندن آموزش چنین مهارتی در برنامۀ آموزشی دانشجویانِ رشتۀ مترجمی نیز بیان شود.

واژه های کلیدی

چاپِ رایانه ای، غلط گیری، ،(PDF) واژه پردازها، ویرایشگرهای تصویر، ترجمه به کمکِ رایانه، فایلهای پی دی اف، مترجمانِ مستقل

مقدمه

تفّکرِ اولیۀ نگارشِ مقالۀ حاضر از مقاله دکتر حسین ملانظر که با نام «گزیده ای از منابعِ و پایگاه های اینترنتی» در فصلنامۀ مطالعاتِ ترجمه به چاپ رسید، گرفته شده است. در واقع، مقالاتی که تاکنون در زمینۀ ارتباطِ ترجمه و رایانه حداقل در مطالعاتِ ترجمه چاپ شده است، همگی به تصویرِ کلی چنین ارتباطی نگاه کرده اند و هیچ کدام به برشمردن نامِ ابزار لازم در ترجمه نپرداخته اند. ولی با توجه به مواردِ گوناگونِ استفاده از رایانه در ترجمه، لازم است مترجم حداقل برای موفقیت بیشتر و افزایشِ سرعت در کار خویش با نرم افزارهای مربوط به ترجمه آشنا شود. این مقالهِ حاصل جمع آوری اطلاعات از پایگاه های اینترنتی مختلف تولیدکننده نرم افزار و ابزاری است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به ترجمه مربوط هستند. از دهۀ 1940 ، که ایده استفادهِ از رایانه برای نخستین بار مطرح شد، تا امروز پژوهش های بسیاری در این زمینه چه در بخشِ سخت افزار و چه در زمینۀ نرم افزار صورت گرفته است. امروزه از رایانه در تمامی رشته ها استفاده می شود و حتی تقریباً هر رشته ای بسته های نرم افزاری خاصِ خود را دارد. ترجمه نیز از این امر جدا نیست و بسته های نرم افزاری گوناگونی وجود دارد که موردِ استفاده مترجمان قرار می گیرد. از جمله محققانیِ که در زمینه معرفی نرمافزارهای ترجمه پژوهش کرده اند عبارتند از:

دهلر (Dohler) درسالِ 1997، اوسترموهل (Austermuhl) درسال 2001، نوگویرا (Nogueira) و سومرز (Somers) در سال 2003. البته باید خاطر نشان کرد که این افراد در کتابهای خود بیشتر به ابزار ترجمه به کمک رایانه پرداخته اند.