مترجمان در پسِ اندرونی ترجمه

ـ

مصاحبۀ آرتور دیکسون با استر آلن و سوزان برنوفسکی دربارۀ کتاب کتاب اندرونی ترجمه‌

سه‌شنبه‌ها با ترجمه: در ماهِ می، انتشارات دانشگاه کلمبیا کتابی را با عنوانِ اندرونی ترجمه‌: نگاه مترجمان به کار ترجمه و معنای آن منتشر کرد. کتابی مشتمل بر هجده مقاله از نویسندگانی چون «پیترکول». «دیوید بِلّوس» و «هاروکی موراکامی» که پشت پردۀ ذهن مترجم ادبی را بررسی می‌کند و به پرسش دربارۀ هویت مترجم و ماهیت ترجمه می‌پردازد؛ کتاب هم شامل بحث‌های مبسوط دربارۀ مسائل خاص در عرصة ترجمه است و هم شامل رئوسِ کلی مسائل برای تازه‌واردان این عرصه. این مجموعه توسط دو مترجم پرکار، «اِستر آلن» و «سوزان بِرنوفسکی» گردآوری و ویراست شده است. در گفت‌وگوی این هفته سه‌شنبه‌ها با ترجمه، این دو مترجم به سؤالاتی در خصوص این کتاب و دیدگاهشان دربارۀ حرفه ترجمه پاسخ می‌دهند.

فارسی بودن زبان ترجمه مهمتر از برابرواژگان دقیق است

ـ

خشایار دیهیمی در هم‌اندیشی «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» ضمن بحث درباره تفاوت ترجمه متون علوم انسانی با دیگر حوزه‌ها گفت که اینکه مترجمان و یا ویراستاران تمام انرژی و ذهن خود را بر انتخاب درست معادل واژگان بگذارند، یک اشتباه استراتژیک در روند ترجمه و ویرایش است، مترجمان ساختار و نحو جملات فارسی‌‌شان را درست کنند، بهترین «برابر واژگان‌ها» با یک مشاوره و راهنمایی از دیگران به دست می‌آید.

خشایار دیهیمی، مترجم و ویراستار پیشکسوت و پرکار بیست‌وسومین هم‌اندیشی از سلسله هم‌اندیشی‌های ویرایش با عنوان «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» گفت: متون ادبی دشوارترین نوع ترجمه و ویرایش است، چراکه در آن زبان بیشترین نقش را بازی می‌کند. در اوج این کار، برگردان شعر است و در مرحله پایین‌تر نشر. در ترجمه نثر نیز سبک و شناخت سبک نگارشی نویسنده از اهمیت بسیاری برخوردار است.

برخی از نکات حائز اهمیت در ترجمه از فارسی به عربی و بالعکس

ـ

ترجمه: « ترجَمَة » در لغت بر وزن « فَعلَلَة » مصدر رباعى مجرد از ماده ى تَرجَمَ/یُترجِم/ترجَمة و به معناى برگرداندن کلام از زبانى به زبانى دپگر می باشد. ترجمه دراصطلاح عبارت است از یافتن نزدیکترین و دقیق ترین معادل براى واژگان زبان مبدأ به گونه اى که روش وسبک و سیاق گوینده حفظ گردد. 

انواع ترجمه: 

1 - ترجمه واژه به واژه یا تحت اللفظی: که اغلب از نظر ساختار دستوری متأثّر از زبان مبدأ می باشد و در پاره ای از موارد گنگ و رمز ناگشوده است . 

فواید ترجمه تحت اللفظی :1- اهداف آموزشی (تدریس برای مبتدیان) 

2- ترجمه اسناد رسمی ،مدارک تحصیلی وغیره 

3- ترجمه متون دینی که مراعات امانت درآن اهمیّت دارد. 

4- ترجمه نامه های اداری و متون خبری .

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ الهه کولایی

ـ 

درباره الهه کولایی: الهه کولایی (طبرستانی) (زاده ۱۳۳۵ در تهران) محقق، نویسنده و استاد مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب و نماینده مجلس ششم ایران است. وی در رشته روابط بین‌الملل در دانشگاه تربیت مدرس تحصیل کرده و در این رشته دکترا گرفته است. پس از آن مدیر آموزش و معاون آموزشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شده و همزمان در چند دانشگاه دیگر نیز تدریس می‌کند. 

***

 ترجمه نادرست و ضعیف کتاب‌های سیاسی، تبدیل به یکی از مشکلاتی شده است که اخیرا نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. ترجمه‌هایی که به زعم آن‌ها سبب رواج کژاندیشی‌های حیرت انگیزی در جامعه ما شده که به حساب «اندیشه سیاسی» در غرب گذاشته می‌شود و فهم ما را از واقعیت‌های اندیشه علمی یا فلسفی غرب دچار مشکلات فراوانی کرده است. 

به همین منظور «ایبنا» بر آن شد تا دیدگاه‌های برخی کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه را جویا شود تا در تحلیل دلیل این موضوع به واکاوی بیشتر این مساله بپردازد. این‌بار به سراغ «الهه کولایی» عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در رشته مطالعات منطقه‌ای رفته‌ایم تا نظر وی را جویا شویم.

چطور بفهمیم کتابی قبلاً ترجمه نشده است؟

ـ 

‎‎یکی از سوال‌هایی که اغلب برای کسانی که می‌خواهند کتابی را ترجمه کنند، پیش می‌آید این است که از کجا بفهمند که کتاب مورد نظر، قبلاً ترجمه نشده است و یا سوال دیگر اینکه چطور بفهمند که همزمان با آن‌ها، فرد دیگری در حال ترجمه آن کتاب نباشد. واقعیت این است که ترجمه‌های دوم به بعد یک کتاب، نسبت به اولین ترجمه آن، شانس کمتری برای پیدا کردن مخاطب و در نتیجه فروش در بازار دارند؛ مگر اینکه مترجم ترجمه‌های دوم به بعد، فرد شناخته‌شده و برجسته‌ای در حوزه ترجمه باشد؛ لذا گاهی واقعاً نیاز می‌شود که جواب سوال‌های بالا را پیدا کرد. این نوشته به این سوال‌ها جواب می‌دهد.

ابتدا با سوال اول شروع می‌کنیم:

برای ترجمه کتاب، ابتدا از ناشر اجازه بگیرید!

ـ

در کشورهایی که قانون کپی‌رایت در آن‌ها به درستی اجرا می‌شود، اگر فردی بخواهد یک کتاب خارجی را ترجمه کند، ابتدا با یک ناشر (محلی) صحبت می‌کند؛ سپس آن ناشر، با ناشر آن کتاب (خارجی)، وارد مذاکره می‌شود و روی قیمت، تیراژ کتاب و مسائل دیگر به توافق می‌رسند و بعد از آن است که مترجم شروع به ترجمه کتاب می‌کند. به عبارت دیگر، ابتدا از ناشر اجازه می‌گیرند و بعد از پرداخت حق امتیاز کتاب، کار شروع می‌شود.

اما در ایران، در بیشتر موارد، اجازه‌ای از ناشر گرفته نمی‌شود و ناشر آن کتاب، حتی روحش هم از ترجمه کتابش، خبر ندارد. در این حالت، اگر نویسنده کتاب، مترجم و یا ناشر ایرانی یا خارجی، سرشناس نباشند، در بیشتر مواقع، خبر آن به گوش نویسنده و یا ناشر خارجی نمی‌رسد؛ اما اگر یک یا چند مورد از این موارد، شناخته‌شده باشند، به لطف اینترنت، نویسنده و ناشر خارجی، باخبر می‌شوند و اینجاست که پرونده‌مان در نقض قانون کپی‌رایت‌ سنگین‌تر می‌شود. درست است که به دلیل امضا نکردن پیمان‌نامه بِرن از طرف ایران، نویسنده و ناشر نمی‌توانند مترجم و ناشر ایرانی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند، اما قبول کنیم این کار، وجهه بین‌المللی ایران را در عرصه فرهنگ، تضعیف می‌کند.

توصیه‌های فرانک وین برای ترجمه

ـ 

سایت اینگلیش پن مجموعه‌ای از توصیه‌های ترجمه‌ای از مترجمان برجسته جمع‌آوری کرده که هر دو هفته یک بار منتشر می‌شود تا به مهارت‌های ترجمه شما کمک کند. این‌بار فرانک وین، مترجم و نویسند ایرلندی، توصیه‌هایی برای شما دارد.

وین کار ترجمه را با کتاب‌های مصور شروع کرد. او بیش از ۳۰ رمان از زبان‌های فرانسه و اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرده است. وین تاکنون دوباره جایزۀ «پریمو وال ایکلاین» برای ترجمۀ ادبی را از آن خود کرده است: اولین بار در سال ۲۰۱۲ برای ترجمه کتاب «کامچاتکا» اثر مارسلو فیگوراس و دومین بار در سال ۲۰۱۴ به خاطر ترجمۀ کتاب «ساعت اندوه» نوشتۀ آلونسو کیوتو.

توصیه‌های نیک کیستر برای ترجمه

ـ

سایت اینگلیش پن مجموعه‌ای از توصیه‌های ترجمه‌ای از مترجمان برجسته جمع‌آوری کرده که هر دو هفته یک بار منتشر می‌شود تا به مهارت‌های ترجمه شما کمک کند. این‌بار نیک کیستر توصیه‌هایی برای شما دارد. کیستر تاکنون بیش از ۳۰ کتاب از نویسندگان آمریکای لاتین و اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرده است.

چگونه مترجمی قابل شویم؟

ـ

وب‌سایت DnaLanguage سایتی تخصصی برای ترجمه در زبان‌های انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی است. در کنار ترجمۀ تخصصی، طراحی و اجرای کارگاه‌های آموزش ترجمه، سمینارها و برنامه‌های آموزشی نیز از جمله فعالیت‌های آن است. متن زیر، به قلم یکی از مترجمان ایتالیایی-انگلیسی سایت نوشته شده که در آن راهکارهایی مختصر را برای تبدیل شدن به مترجمی قابل ارائه داده است.

تحلیل سیاق کلام، روشی برای ارزشیابی کیفیت ترجمه

ـ

اثر: لوئی زکوآن[۱]- استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه یانشان، چین

ترجمه، تلخیص و تألیف: روح الله عطایی[۲] کارشناس ارشد مطالعات ترجمه، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده زبان­های خارجی واحد تهران مرکزی

چکیده

از سال ۱۹۹۰ به بعد مقولة سیاق کلام با استقبال عمومی نظریه­پردازان مطالعات ترجمه مواجه شد. تحلیل سیاق کلام ریشه در آراء هلیدی و همکاران استرالیایی او دارد. مبنای دستور زبان هلیدی مفهوم مهم نقش است. از نظر ایشان زبان سه فرانقش  عمده دارد که عبارتند از اندیشگانی، بینا فردی و متنی. از آنجایی که عمل ترجمه در بافتار موقعیتی و اجتماعی رخ می‌دهد هلیدی با استفاده از سه متغیر سیاق کلام تحت عناوین موضوع سخن، عاملان سخن  و شیوة بیان سعی دارد تا ترجمه و خاصّه زبان را به بافت اجتماعی پیوند زند. نظریه­پردازان مطالعات ترجمه با پی بردن به ماهّیت اجتماعی و فرهنگی این مدل سعی دارند تا از آن در حل مشکلات فرآیند ترجمه و به خصوص ارزشیابی کیفیت ترجمه مدد گیرند. به همین دلیل زباشناسی نقش­گرای هلیدی و بخصوص نظریّه سیاق کلام وی راهکاری مفید در ارزشیابی و حتی آموزش فرآیند ترجمه است.