مترجمان در پسِ اندرونی ترجمه

ـ

مصاحبۀ آرتور دیکسون با استر آلن و سوزان برنوفسکی دربارۀ کتاب کتاب اندرونی ترجمه‌

سه‌شنبه‌ها با ترجمه: در ماهِ می، انتشارات دانشگاه کلمبیا کتابی را با عنوانِ اندرونی ترجمه‌: نگاه مترجمان به کار ترجمه و معنای آن منتشر کرد. کتابی مشتمل بر هجده مقاله از نویسندگانی چون «پیترکول». «دیوید بِلّوس» و «هاروکی موراکامی» که پشت پردۀ ذهن مترجم ادبی را بررسی می‌کند و به پرسش دربارۀ هویت مترجم و ماهیت ترجمه می‌پردازد؛ کتاب هم شامل بحث‌های مبسوط دربارۀ مسائل خاص در عرصة ترجمه است و هم شامل رئوسِ کلی مسائل برای تازه‌واردان این عرصه. این مجموعه توسط دو مترجم پرکار، «اِستر آلن» و «سوزان بِرنوفسکی» گردآوری و ویراست شده است. در گفت‌وگوی این هفته سه‌شنبه‌ها با ترجمه، این دو مترجم به سؤالاتی در خصوص این کتاب و دیدگاهشان دربارۀ حرفه ترجمه پاسخ می‌دهند.

فارسی بودن زبان ترجمه مهمتر از برابرواژگان دقیق است

ـ

خشایار دیهیمی در هم‌اندیشی «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» ضمن بحث درباره تفاوت ترجمه متون علوم انسانی با دیگر حوزه‌ها گفت که اینکه مترجمان و یا ویراستاران تمام انرژی و ذهن خود را بر انتخاب درست معادل واژگان بگذارند، یک اشتباه استراتژیک در روند ترجمه و ویرایش است، مترجمان ساختار و نحو جملات فارسی‌‌شان را درست کنند، بهترین «برابر واژگان‌ها» با یک مشاوره و راهنمایی از دیگران به دست می‌آید.

خشایار دیهیمی، مترجم و ویراستار پیشکسوت و پرکار بیست‌وسومین هم‌اندیشی از سلسله هم‌اندیشی‌های ویرایش با عنوان «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» گفت: متون ادبی دشوارترین نوع ترجمه و ویرایش است، چراکه در آن زبان بیشترین نقش را بازی می‌کند. در اوج این کار، برگردان شعر است و در مرحله پایین‌تر نشر. در ترجمه نثر نیز سبک و شناخت سبک نگارشی نویسنده از اهمیت بسیاری برخوردار است.

برخی از نکات حائز اهمیت در ترجمه از فارسی به عربی و بالعکس

ـ

ترجمه: « ترجَمَة » در لغت بر وزن « فَعلَلَة » مصدر رباعى مجرد از ماده ى تَرجَمَ/یُترجِم/ترجَمة و به معناى برگرداندن کلام از زبانى به زبانى دپگر می باشد. ترجمه دراصطلاح عبارت است از یافتن نزدیکترین و دقیق ترین معادل براى واژگان زبان مبدأ به گونه اى که روش وسبک و سیاق گوینده حفظ گردد. 

انواع ترجمه: 

1 - ترجمه واژه به واژه یا تحت اللفظی: که اغلب از نظر ساختار دستوری متأثّر از زبان مبدأ می باشد و در پاره ای از موارد گنگ و رمز ناگشوده است . 

فواید ترجمه تحت اللفظی :1- اهداف آموزشی (تدریس برای مبتدیان) 

2- ترجمه اسناد رسمی ،مدارک تحصیلی وغیره 

3- ترجمه متون دینی که مراعات امانت درآن اهمیّت دارد. 

4- ترجمه نامه های اداری و متون خبری .

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ پیروز مجتهدزاده

ـ 

درباره پیروز مجتهدزاده: پیروز مجتهدزاده در سال ۱۳۵۰ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. در سال 1352 وی با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه تهران برای ادامه تحصیل به اروپا رفت و پس از طی دو دوره فوق لیسانس در دانشگاه‌های لندن و منچستر، به محضر پرفسور ژان گاتمن Jean Gottmann از استادان به ‌نام حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک جهان در دانشگاه آکسفورد راه یافت. وی پس از دریافت دکترای خود از آکسفورد و دریافت دکترای دیگر از دانشگاه لندن، کار تحقیق و تدریس را در دانشگاه لندن آغاز و در مدتی اندک با کشف و انتشار اسناد تاریخی فراوان از مراکز اسناد دولتی بریتانیا در تایید و تحکیم حقوق ایران در مناطق مرزی ایران، به ویژه مرزهای ایران در مناطق خاوری کشور و در خلیج فارس در مقام پرفسوری شناخته شده شهرتی بین‌المللی کسب کرد. در این مدت وی در بسیاری از انجمن‌های علمی عضویت پیدا کرد، از جمله دریافت مقام مشاورت علمی دانشگاه سازمان ملل متحد در سال 1996. از سال 1985 مجتهدزاده به عنوان مدیر عامل بنیاد پژوهشی یوروسویک لندن از سوی هیات مدیره همان بنیاد برگزیده شد. 

شمار کتاب‌های تالیف شده دکتر مجتهدزاده به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی به 36 جلد می‌رسد، وی بیش از 500 مقاله علمی و پژوهشی به زبان‌های مختلف دنیا منتشر کرده است. کتاب امنیت و مسائل سرزمینی در خلیج فارس Security and Territoriality in the Persian Gulf، بازیگران کوچک در بازی بزرگ Small players of the Great Game و سیاست‌های مرزی و مرزهای بین‌المللی ایران Boundary Politics and International Boundaries of Iran سه کتاب وی به انگلیسی از پرفروش‌ ترین کتاب‌های پژوهشی دانشگاهی در دنیای انگلیسی‌ زبان شناخته شده‌اند و ترجمه فارسی کتاب «بازیگران کوچک در بازی بزرگ» در سال 1387 به عنوان کتاب برگزیده سال در جشنواره فارابی مورد قدردانی قرار گرفت.

ــــــــــ

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ عزت الله فولادوند

ـ

درباره عزت‌الله فولادوند:
عزت‌الله فولادوند (متولد ۱۳۱۴ در اصفهان)، مترجم آثار فیلسوفان صاحب نام در ایران است. وی تحصیلات دانشگاهی خود را در آمریکا پی گرفت و دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترای فلسفه را در دانشگاه کلمبیا گذراند. از وی به عنوان کسی ‌که فصل تازه‌ای را در عرصه فکر و فرهنگ و در کار ترجمه و اندیشه در ایران گشوده یاد می‌شود. 
ترجمه کتاب‌های «آزادی و خیانت به آزادی» اثر آیزایا برلین، «گریز از آزادی» نوشته اریش فروم، «جامعه باز و دشمنان آن» اثر کارل ریموند پوپر، «خشونت و انقلاب» از هانا آرنت، «فلسفه کانت» نوشته اشتفان کورنر، «نیچه و مسیحیت» اثر کارل یاسپرس، «آزادی و قدرت و قانون» نوشته فرانتس نویمان، «فلاسفه بزرگ» اثر براین مگی، «آیا انسان پیروز خواهد شد؟» نوشته‌ اریک فروم، «افلاطون» نوشته جان جی. کینی، «جورج لوکاچ» نوشته امری جورج، «فریدریش دورنمارت» نوشته جورج ولوارث، «آگاهی و جامعه» استیوارت هیوز، «برج‌فرازان» (درباره تاریخ اروپا) نوشته باربارا تاکمن و «در سنگر آزادی» نوشته فریدریش فون‌هایک از جمله ترجمه‌های وی را تشکیل می‌دهند.

ــــــــــ

«آسیب‌شناسی ترجمه کتاب‌های سیاسی» یکی از سوژ‌هایی است که ایبنا در حال پیگیری آن است و در این‌باره با برخی کارشناسان، اهالی قلم و ناشران به بحث و واکاوی این مساله پرداخته است.  عزت‌الله فولادوند، یکی از مطرح‌ترین و بزرگترین مترجمانی که در این حوزه دست به ترجمه‌های بسیاری زده است. در زیر گزیده‌ای از سخنان و اظهارات وی را که در نشریه‌‌های مختلف (مجله بخارا «خرداد و شهریور 86 شماره 62» و پایگاه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) درباره ترجمه و مشکلات آن منعکس شده می‌خوانید.

توصیه‌های فرانک وین برای ترجمه

ـ 

سایت اینگلیش پن مجموعه‌ای از توصیه‌های ترجمه‌ای از مترجمان برجسته جمع‌آوری کرده که هر دو هفته یک بار منتشر می‌شود تا به مهارت‌های ترجمه شما کمک کند. این‌بار فرانک وین، مترجم و نویسند ایرلندی، توصیه‌هایی برای شما دارد.

وین کار ترجمه را با کتاب‌های مصور شروع کرد. او بیش از ۳۰ رمان از زبان‌های فرانسه و اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرده است. وین تاکنون دوباره جایزۀ «پریمو وال ایکلاین» برای ترجمۀ ادبی را از آن خود کرده است: اولین بار در سال ۲۰۱۲ برای ترجمه کتاب «کامچاتکا» اثر مارسلو فیگوراس و دومین بار در سال ۲۰۱۴ به خاطر ترجمۀ کتاب «ساعت اندوه» نوشتۀ آلونسو کیوتو.

توصیه‌های نیک کیستر برای ترجمه

ـ

سایت اینگلیش پن مجموعه‌ای از توصیه‌های ترجمه‌ای از مترجمان برجسته جمع‌آوری کرده که هر دو هفته یک بار منتشر می‌شود تا به مهارت‌های ترجمه شما کمک کند. این‌بار نیک کیستر توصیه‌هایی برای شما دارد. کیستر تاکنون بیش از ۳۰ کتاب از نویسندگان آمریکای لاتین و اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرده است.

چگونه مترجمی قابل شویم؟

ـ

وب‌سایت DnaLanguage سایتی تخصصی برای ترجمه در زبان‌های انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی است. در کنار ترجمۀ تخصصی، طراحی و اجرای کارگاه‌های آموزش ترجمه، سمینارها و برنامه‌های آموزشی نیز از جمله فعالیت‌های آن است. متن زیر، به قلم یکی از مترجمان ایتالیایی-انگلیسی سایت نوشته شده که در آن راهکارهایی مختصر را برای تبدیل شدن به مترجمی قابل ارائه داده است.

هر متنی خود دستور نحوه ترجمه‌اش را می‌دهد

عبداللهی در گفتگویی از تجربیات خود در ترجمه و توجه‌اش به زبان فارسی معیار، ویراستاری و ترجمه از زبان اصلی سخن گفت و اظهار کرد: زبان فارسی معیار اگر به معنای همان زبان فارسی است که بیشتر فارسی‌زبانان با آن می‌خوانند و می‌نویسند و حرف می‌زنند، قطعا ترجمه باید به این زبان نزدیک باشد، گو این‌که در خود همین زبان هم گویش‌ها و شیوه‌های مختلف بیانی وجود دارد و دامنه‌اش گسترده‌است. 

این مترجم افزود: لازم است در متنی که به هر زبان دیگر بر‌گردانده می‌شود، مساله ارتباط و همدلی اهل زبان با ترجمه در نظر گرفته شود زیرا مترجم برای مخاطبانش ترجمه می‌کند و در نهایت آن‌ها هستند که خواننده اثر به شمار می‌روند. در ترجمه‌هایم می‌کوشم به فارسی پاکیزه و درست، ولی در چارچوب لحن و سبک متن اصلی توجه کنم اما این فارسی‌نویسی یا درست‌نویسی، به معنای زبانی از پیش آماده نیست که با آن به سراغ تمام متن‌ها بروم. هر متنی خود فرمان می‌دهد که چطور باید ترجمه‌اش کرد و مترجم مانند یک عروسک‌گردان پشت صحنه پنهان است و می‌گذارد خود متن در زبان دیگر دهان باز کند. 

56 نکته ابتدایی در ترجمه عربی به فارسی

نکات ابتدایی در ترجمه عربی به فارسی

1.    در متن های ادبی و تاریخی مانند کلام الله و نهج البلاغه و مانند آن کلمه «اِنّ» اغلب برای تاکید بر مفهوم جمله به کار می رود. در ترجمه چنین جملاتی می توان از کلماتی چون «همانا، به راستی، حقیقتا، حتما و ...» استفاده کرد. اما در متون امروزی و گفتارهای روزمره، استفاده از «اِنّ» لزوما برای تاکید نیست و بیشتر نوعی تکیه کلام برای جمله های اسمیّه به شمار می آید. «اِنّ» در وسط جمله به معنای «که، این که» به کار می رود و مانند حرف ربط در زبان فارسی است.
2. خبر حروف «لَیتَ» و «لَعَلّ» در صورتی که مضارع باشد، معمولا در فارسی به صورت مضارع التزامی ترجمه می شود.
3. در ترجمه صیغه های فعل مجهول به زبان فارسی، اغلب از فعل شدن کمک گرفته می شود. چنان که می دانیم در جملات مجهول نایب فاعل می تواند مانند فاعل به صورت ضمیر مستتر بیاید. لذا هنگام ترجمه لازم است به این گونه صیغه ها توجه شود.
4. صیغه «کانَ» همراه فعل مضارع، در ترجمه فارسی معادل ماضی استمراری و همراه فعل ماضی معادل ماضی بعید است. هرگاه دو یا چند فعل از افعال مضارع و ماضی بر یکدیگر عطف شده باشند، کان فقط یک بار در ابتدای آن ها به  کار می رود.
5. هرچند صفت در زبان عربی مفرد نباشد، در زبان فارسی به صورت مفرد ترجمه می شود. مثلا ترجمه «التلامیذ المجتهدون» به فارسی «دانش آموزان کوشا» است.