فارسی بودن زبان ترجمه مهمتر از برابرواژگان دقیق است

ـ

خشایار دیهیمی در هم‌اندیشی «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» ضمن بحث درباره تفاوت ترجمه متون علوم انسانی با دیگر حوزه‌ها گفت که اینکه مترجمان و یا ویراستاران تمام انرژی و ذهن خود را بر انتخاب درست معادل واژگان بگذارند، یک اشتباه استراتژیک در روند ترجمه و ویرایش است، مترجمان ساختار و نحو جملات فارسی‌‌شان را درست کنند، بهترین «برابر واژگان‌ها» با یک مشاوره و راهنمایی از دیگران به دست می‌آید.

خشایار دیهیمی، مترجم و ویراستار پیشکسوت و پرکار بیست‌وسومین هم‌اندیشی از سلسله هم‌اندیشی‌های ویرایش با عنوان «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» گفت: متون ادبی دشوارترین نوع ترجمه و ویرایش است، چراکه در آن زبان بیشترین نقش را بازی می‌کند. در اوج این کار، برگردان شعر است و در مرحله پایین‌تر نشر. در ترجمه نثر نیز سبک و شناخت سبک نگارشی نویسنده از اهمیت بسیاری برخوردار است.

برخی از نکات حائز اهمیت در ترجمه از فارسی به عربی و بالعکس

ـ

ترجمه: « ترجَمَة » در لغت بر وزن « فَعلَلَة » مصدر رباعى مجرد از ماده ى تَرجَمَ/یُترجِم/ترجَمة و به معناى برگرداندن کلام از زبانى به زبانى دپگر می باشد. ترجمه دراصطلاح عبارت است از یافتن نزدیکترین و دقیق ترین معادل براى واژگان زبان مبدأ به گونه اى که روش وسبک و سیاق گوینده حفظ گردد. 

انواع ترجمه: 

1 - ترجمه واژه به واژه یا تحت اللفظی: که اغلب از نظر ساختار دستوری متأثّر از زبان مبدأ می باشد و در پاره ای از موارد گنگ و رمز ناگشوده است . 

فواید ترجمه تحت اللفظی :1- اهداف آموزشی (تدریس برای مبتدیان) 

2- ترجمه اسناد رسمی ،مدارک تحصیلی وغیره 

3- ترجمه متون دینی که مراعات امانت درآن اهمیّت دارد. 

4- ترجمه نامه های اداری و متون خبری .

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ الهه کولایی

ـ 

درباره الهه کولایی: الهه کولایی (طبرستانی) (زاده ۱۳۳۵ در تهران) محقق، نویسنده و استاد مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب و نماینده مجلس ششم ایران است. وی در رشته روابط بین‌الملل در دانشگاه تربیت مدرس تحصیل کرده و در این رشته دکترا گرفته است. پس از آن مدیر آموزش و معاون آموزشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شده و همزمان در چند دانشگاه دیگر نیز تدریس می‌کند. 

***

 ترجمه نادرست و ضعیف کتاب‌های سیاسی، تبدیل به یکی از مشکلاتی شده است که اخیرا نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. ترجمه‌هایی که به زعم آن‌ها سبب رواج کژاندیشی‌های حیرت انگیزی در جامعه ما شده که به حساب «اندیشه سیاسی» در غرب گذاشته می‌شود و فهم ما را از واقعیت‌های اندیشه علمی یا فلسفی غرب دچار مشکلات فراوانی کرده است. 

به همین منظور «ایبنا» بر آن شد تا دیدگاه‌های برخی کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه را جویا شود تا در تحلیل دلیل این موضوع به واکاوی بیشتر این مساله بپردازد. این‌بار به سراغ «الهه کولایی» عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در رشته مطالعات منطقه‌ای رفته‌ایم تا نظر وی را جویا شویم.

چطور بفهمیم کتابی قبلاً ترجمه نشده است؟

ـ 

‎‎یکی از سوال‌هایی که اغلب برای کسانی که می‌خواهند کتابی را ترجمه کنند، پیش می‌آید این است که از کجا بفهمند که کتاب مورد نظر، قبلاً ترجمه نشده است و یا سوال دیگر اینکه چطور بفهمند که همزمان با آن‌ها، فرد دیگری در حال ترجمه آن کتاب نباشد. واقعیت این است که ترجمه‌های دوم به بعد یک کتاب، نسبت به اولین ترجمه آن، شانس کمتری برای پیدا کردن مخاطب و در نتیجه فروش در بازار دارند؛ مگر اینکه مترجم ترجمه‌های دوم به بعد، فرد شناخته‌شده و برجسته‌ای در حوزه ترجمه باشد؛ لذا گاهی واقعاً نیاز می‌شود که جواب سوال‌های بالا را پیدا کرد. این نوشته به این سوال‌ها جواب می‌دهد.

ابتدا با سوال اول شروع می‌کنیم:

برای ترجمه کتاب، ابتدا از ناشر اجازه بگیرید!

ـ

در کشورهایی که قانون کپی‌رایت در آن‌ها به درستی اجرا می‌شود، اگر فردی بخواهد یک کتاب خارجی را ترجمه کند، ابتدا با یک ناشر (محلی) صحبت می‌کند؛ سپس آن ناشر، با ناشر آن کتاب (خارجی)، وارد مذاکره می‌شود و روی قیمت، تیراژ کتاب و مسائل دیگر به توافق می‌رسند و بعد از آن است که مترجم شروع به ترجمه کتاب می‌کند. به عبارت دیگر، ابتدا از ناشر اجازه می‌گیرند و بعد از پرداخت حق امتیاز کتاب، کار شروع می‌شود.

اما در ایران، در بیشتر موارد، اجازه‌ای از ناشر گرفته نمی‌شود و ناشر آن کتاب، حتی روحش هم از ترجمه کتابش، خبر ندارد. در این حالت، اگر نویسنده کتاب، مترجم و یا ناشر ایرانی یا خارجی، سرشناس نباشند، در بیشتر مواقع، خبر آن به گوش نویسنده و یا ناشر خارجی نمی‌رسد؛ اما اگر یک یا چند مورد از این موارد، شناخته‌شده باشند، به لطف اینترنت، نویسنده و ناشر خارجی، باخبر می‌شوند و اینجاست که پرونده‌مان در نقض قانون کپی‌رایت‌ سنگین‌تر می‌شود. درست است که به دلیل امضا نکردن پیمان‌نامه بِرن از طرف ایران، نویسنده و ناشر نمی‌توانند مترجم و ناشر ایرانی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند، اما قبول کنیم این کار، وجهه بین‌المللی ایران را در عرصه فرهنگ، تضعیف می‌کند.

56 نکته ابتدایی در ترجمه عربی به فارسی

نکات ابتدایی در ترجمه عربی به فارسی

1.    در متن های ادبی و تاریخی مانند کلام الله و نهج البلاغه و مانند آن کلمه «اِنّ» اغلب برای تاکید بر مفهوم جمله به کار می رود. در ترجمه چنین جملاتی می توان از کلماتی چون «همانا، به راستی، حقیقتا، حتما و ...» استفاده کرد. اما در متون امروزی و گفتارهای روزمره، استفاده از «اِنّ» لزوما برای تاکید نیست و بیشتر نوعی تکیه کلام برای جمله های اسمیّه به شمار می آید. «اِنّ» در وسط جمله به معنای «که، این که» به کار می رود و مانند حرف ربط در زبان فارسی است.
2. خبر حروف «لَیتَ» و «لَعَلّ» در صورتی که مضارع باشد، معمولا در فارسی به صورت مضارع التزامی ترجمه می شود.
3. در ترجمه صیغه های فعل مجهول به زبان فارسی، اغلب از فعل شدن کمک گرفته می شود. چنان که می دانیم در جملات مجهول نایب فاعل می تواند مانند فاعل به صورت ضمیر مستتر بیاید. لذا هنگام ترجمه لازم است به این گونه صیغه ها توجه شود.
4. صیغه «کانَ» همراه فعل مضارع، در ترجمه فارسی معادل ماضی استمراری و همراه فعل ماضی معادل ماضی بعید است. هرگاه دو یا چند فعل از افعال مضارع و ماضی بر یکدیگر عطف شده باشند، کان فقط یک بار در ابتدای آن ها به  کار می رود.
5. هرچند صفت در زبان عربی مفرد نباشد، در زبان فارسی به صورت مفرد ترجمه می شود. مثلا ترجمه «التلامیذ المجتهدون» به فارسی «دانش آموزان کوشا» است.