مترجمان در پسِ اندرونی ترجمه

ـ

مصاحبۀ آرتور دیکسون با استر آلن و سوزان برنوفسکی دربارۀ کتاب کتاب اندرونی ترجمه‌

سه‌شنبه‌ها با ترجمه: در ماهِ می، انتشارات دانشگاه کلمبیا کتابی را با عنوانِ اندرونی ترجمه‌: نگاه مترجمان به کار ترجمه و معنای آن منتشر کرد. کتابی مشتمل بر هجده مقاله از نویسندگانی چون «پیترکول». «دیوید بِلّوس» و «هاروکی موراکامی» که پشت پردۀ ذهن مترجم ادبی را بررسی می‌کند و به پرسش دربارۀ هویت مترجم و ماهیت ترجمه می‌پردازد؛ کتاب هم شامل بحث‌های مبسوط دربارۀ مسائل خاص در عرصة ترجمه است و هم شامل رئوسِ کلی مسائل برای تازه‌واردان این عرصه. این مجموعه توسط دو مترجم پرکار، «اِستر آلن» و «سوزان بِرنوفسکی» گردآوری و ویراست شده است. در گفت‌وگوی این هفته سه‌شنبه‌ها با ترجمه، این دو مترجم به سؤالاتی در خصوص این کتاب و دیدگاهشان دربارۀ حرفه ترجمه پاسخ می‌دهند.

فارسی بودن زبان ترجمه مهمتر از برابرواژگان دقیق است

ـ

خشایار دیهیمی در هم‌اندیشی «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» ضمن بحث درباره تفاوت ترجمه متون علوم انسانی با دیگر حوزه‌ها گفت که اینکه مترجمان و یا ویراستاران تمام انرژی و ذهن خود را بر انتخاب درست معادل واژگان بگذارند، یک اشتباه استراتژیک در روند ترجمه و ویرایش است، مترجمان ساختار و نحو جملات فارسی‌‌شان را درست کنند، بهترین «برابر واژگان‌ها» با یک مشاوره و راهنمایی از دیگران به دست می‌آید.

خشایار دیهیمی، مترجم و ویراستار پیشکسوت و پرکار بیست‌وسومین هم‌اندیشی از سلسله هم‌اندیشی‌های ویرایش با عنوان «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» گفت: متون ادبی دشوارترین نوع ترجمه و ویرایش است، چراکه در آن زبان بیشترین نقش را بازی می‌کند. در اوج این کار، برگردان شعر است و در مرحله پایین‌تر نشر. در ترجمه نثر نیز سبک و شناخت سبک نگارشی نویسنده از اهمیت بسیاری برخوردار است.

برخی از نکات حائز اهمیت در ترجمه از فارسی به عربی و بالعکس

ـ

ترجمه: « ترجَمَة » در لغت بر وزن « فَعلَلَة » مصدر رباعى مجرد از ماده ى تَرجَمَ/یُترجِم/ترجَمة و به معناى برگرداندن کلام از زبانى به زبانى دپگر می باشد. ترجمه دراصطلاح عبارت است از یافتن نزدیکترین و دقیق ترین معادل براى واژگان زبان مبدأ به گونه اى که روش وسبک و سیاق گوینده حفظ گردد. 

انواع ترجمه: 

1 - ترجمه واژه به واژه یا تحت اللفظی: که اغلب از نظر ساختار دستوری متأثّر از زبان مبدأ می باشد و در پاره ای از موارد گنگ و رمز ناگشوده است . 

فواید ترجمه تحت اللفظی :1- اهداف آموزشی (تدریس برای مبتدیان) 

2- ترجمه اسناد رسمی ،مدارک تحصیلی وغیره 

3- ترجمه متون دینی که مراعات امانت درآن اهمیّت دارد. 

4- ترجمه نامه های اداری و متون خبری .

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ الهه کولایی

ـ 

درباره الهه کولایی: الهه کولایی (طبرستانی) (زاده ۱۳۳۵ در تهران) محقق، نویسنده و استاد مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب و نماینده مجلس ششم ایران است. وی در رشته روابط بین‌الملل در دانشگاه تربیت مدرس تحصیل کرده و در این رشته دکترا گرفته است. پس از آن مدیر آموزش و معاون آموزشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شده و همزمان در چند دانشگاه دیگر نیز تدریس می‌کند. 

***

 ترجمه نادرست و ضعیف کتاب‌های سیاسی، تبدیل به یکی از مشکلاتی شده است که اخیرا نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. ترجمه‌هایی که به زعم آن‌ها سبب رواج کژاندیشی‌های حیرت انگیزی در جامعه ما شده که به حساب «اندیشه سیاسی» در غرب گذاشته می‌شود و فهم ما را از واقعیت‌های اندیشه علمی یا فلسفی غرب دچار مشکلات فراوانی کرده است. 

به همین منظور «ایبنا» بر آن شد تا دیدگاه‌های برخی کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه را جویا شود تا در تحلیل دلیل این موضوع به واکاوی بیشتر این مساله بپردازد. این‌بار به سراغ «الهه کولایی» عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در رشته مطالعات منطقه‌ای رفته‌ایم تا نظر وی را جویا شویم.

چطور بفهمیم کتابی قبلاً ترجمه نشده است؟

ـ 

‎‎یکی از سوال‌هایی که اغلب برای کسانی که می‌خواهند کتابی را ترجمه کنند، پیش می‌آید این است که از کجا بفهمند که کتاب مورد نظر، قبلاً ترجمه نشده است و یا سوال دیگر اینکه چطور بفهمند که همزمان با آن‌ها، فرد دیگری در حال ترجمه آن کتاب نباشد. واقعیت این است که ترجمه‌های دوم به بعد یک کتاب، نسبت به اولین ترجمه آن، شانس کمتری برای پیدا کردن مخاطب و در نتیجه فروش در بازار دارند؛ مگر اینکه مترجم ترجمه‌های دوم به بعد، فرد شناخته‌شده و برجسته‌ای در حوزه ترجمه باشد؛ لذا گاهی واقعاً نیاز می‌شود که جواب سوال‌های بالا را پیدا کرد. این نوشته به این سوال‌ها جواب می‌دهد.

ابتدا با سوال اول شروع می‌کنیم:

برای ترجمه کتاب، ابتدا از ناشر اجازه بگیرید!

ـ

در کشورهایی که قانون کپی‌رایت در آن‌ها به درستی اجرا می‌شود، اگر فردی بخواهد یک کتاب خارجی را ترجمه کند، ابتدا با یک ناشر (محلی) صحبت می‌کند؛ سپس آن ناشر، با ناشر آن کتاب (خارجی)، وارد مذاکره می‌شود و روی قیمت، تیراژ کتاب و مسائل دیگر به توافق می‌رسند و بعد از آن است که مترجم شروع به ترجمه کتاب می‌کند. به عبارت دیگر، ابتدا از ناشر اجازه می‌گیرند و بعد از پرداخت حق امتیاز کتاب، کار شروع می‌شود.

اما در ایران، در بیشتر موارد، اجازه‌ای از ناشر گرفته نمی‌شود و ناشر آن کتاب، حتی روحش هم از ترجمه کتابش، خبر ندارد. در این حالت، اگر نویسنده کتاب، مترجم و یا ناشر ایرانی یا خارجی، سرشناس نباشند، در بیشتر مواقع، خبر آن به گوش نویسنده و یا ناشر خارجی نمی‌رسد؛ اما اگر یک یا چند مورد از این موارد، شناخته‌شده باشند، به لطف اینترنت، نویسنده و ناشر خارجی، باخبر می‌شوند و اینجاست که پرونده‌مان در نقض قانون کپی‌رایت‌ سنگین‌تر می‌شود. درست است که به دلیل امضا نکردن پیمان‌نامه بِرن از طرف ایران، نویسنده و ناشر نمی‌توانند مترجم و ناشر ایرانی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند، اما قبول کنیم این کار، وجهه بین‌المللی ایران را در عرصه فرهنگ، تضعیف می‌کند.

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ پیروز مجتهدزاده

ـ 

درباره پیروز مجتهدزاده: پیروز مجتهدزاده در سال ۱۳۵۰ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. در سال 1352 وی با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه تهران برای ادامه تحصیل به اروپا رفت و پس از طی دو دوره فوق لیسانس در دانشگاه‌های لندن و منچستر، به محضر پرفسور ژان گاتمن Jean Gottmann از استادان به ‌نام حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک جهان در دانشگاه آکسفورد راه یافت. وی پس از دریافت دکترای خود از آکسفورد و دریافت دکترای دیگر از دانشگاه لندن، کار تحقیق و تدریس را در دانشگاه لندن آغاز و در مدتی اندک با کشف و انتشار اسناد تاریخی فراوان از مراکز اسناد دولتی بریتانیا در تایید و تحکیم حقوق ایران در مناطق مرزی ایران، به ویژه مرزهای ایران در مناطق خاوری کشور و در خلیج فارس در مقام پرفسوری شناخته شده شهرتی بین‌المللی کسب کرد. در این مدت وی در بسیاری از انجمن‌های علمی عضویت پیدا کرد، از جمله دریافت مقام مشاورت علمی دانشگاه سازمان ملل متحد در سال 1996. از سال 1985 مجتهدزاده به عنوان مدیر عامل بنیاد پژوهشی یوروسویک لندن از سوی هیات مدیره همان بنیاد برگزیده شد. 

شمار کتاب‌های تالیف شده دکتر مجتهدزاده به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی به 36 جلد می‌رسد، وی بیش از 500 مقاله علمی و پژوهشی به زبان‌های مختلف دنیا منتشر کرده است. کتاب امنیت و مسائل سرزمینی در خلیج فارس Security and Territoriality in the Persian Gulf، بازیگران کوچک در بازی بزرگ Small players of the Great Game و سیاست‌های مرزی و مرزهای بین‌المللی ایران Boundary Politics and International Boundaries of Iran سه کتاب وی به انگلیسی از پرفروش‌ ترین کتاب‌های پژوهشی دانشگاهی در دنیای انگلیسی‌ زبان شناخته شده‌اند و ترجمه فارسی کتاب «بازیگران کوچک در بازی بزرگ» در سال 1387 به عنوان کتاب برگزیده سال در جشنواره فارابی مورد قدردانی قرار گرفت.

ــــــــــ

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ عزت الله فولادوند

ـ

درباره عزت‌الله فولادوند:
عزت‌الله فولادوند (متولد ۱۳۱۴ در اصفهان)، مترجم آثار فیلسوفان صاحب نام در ایران است. وی تحصیلات دانشگاهی خود را در آمریکا پی گرفت و دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترای فلسفه را در دانشگاه کلمبیا گذراند. از وی به عنوان کسی ‌که فصل تازه‌ای را در عرصه فکر و فرهنگ و در کار ترجمه و اندیشه در ایران گشوده یاد می‌شود. 
ترجمه کتاب‌های «آزادی و خیانت به آزادی» اثر آیزایا برلین، «گریز از آزادی» نوشته اریش فروم، «جامعه باز و دشمنان آن» اثر کارل ریموند پوپر، «خشونت و انقلاب» از هانا آرنت، «فلسفه کانت» نوشته اشتفان کورنر، «نیچه و مسیحیت» اثر کارل یاسپرس، «آزادی و قدرت و قانون» نوشته فرانتس نویمان، «فلاسفه بزرگ» اثر براین مگی، «آیا انسان پیروز خواهد شد؟» نوشته‌ اریک فروم، «افلاطون» نوشته جان جی. کینی، «جورج لوکاچ» نوشته امری جورج، «فریدریش دورنمارت» نوشته جورج ولوارث، «آگاهی و جامعه» استیوارت هیوز، «برج‌فرازان» (درباره تاریخ اروپا) نوشته باربارا تاکمن و «در سنگر آزادی» نوشته فریدریش فون‌هایک از جمله ترجمه‌های وی را تشکیل می‌دهند.

ــــــــــ

«آسیب‌شناسی ترجمه کتاب‌های سیاسی» یکی از سوژ‌هایی است که ایبنا در حال پیگیری آن است و در این‌باره با برخی کارشناسان، اهالی قلم و ناشران به بحث و واکاوی این مساله پرداخته است.  عزت‌الله فولادوند، یکی از مطرح‌ترین و بزرگترین مترجمانی که در این حوزه دست به ترجمه‌های بسیاری زده است. در زیر گزیده‌ای از سخنان و اظهارات وی را که در نشریه‌‌های مختلف (مجله بخارا «خرداد و شهریور 86 شماره 62» و پایگاه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) درباره ترجمه و مشکلات آن منعکس شده می‌خوانید.

توصیه‌های فرانک وین برای ترجمه

ـ 

سایت اینگلیش پن مجموعه‌ای از توصیه‌های ترجمه‌ای از مترجمان برجسته جمع‌آوری کرده که هر دو هفته یک بار منتشر می‌شود تا به مهارت‌های ترجمه شما کمک کند. این‌بار فرانک وین، مترجم و نویسند ایرلندی، توصیه‌هایی برای شما دارد.

وین کار ترجمه را با کتاب‌های مصور شروع کرد. او بیش از ۳۰ رمان از زبان‌های فرانسه و اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرده است. وین تاکنون دوباره جایزۀ «پریمو وال ایکلاین» برای ترجمۀ ادبی را از آن خود کرده است: اولین بار در سال ۲۰۱۲ برای ترجمه کتاب «کامچاتکا» اثر مارسلو فیگوراس و دومین بار در سال ۲۰۱۴ به خاطر ترجمۀ کتاب «ساعت اندوه» نوشتۀ آلونسو کیوتو.

توصیه‌های نیک کیستر برای ترجمه

ـ

سایت اینگلیش پن مجموعه‌ای از توصیه‌های ترجمه‌ای از مترجمان برجسته جمع‌آوری کرده که هر دو هفته یک بار منتشر می‌شود تا به مهارت‌های ترجمه شما کمک کند. این‌بار نیک کیستر توصیه‌هایی برای شما دارد. کیستر تاکنون بیش از ۳۰ کتاب از نویسندگان آمریکای لاتین و اسپانیایی به انگلیسی ترجمه کرده است.