آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ الهه کولایی

ـ 

درباره الهه کولایی: الهه کولایی (طبرستانی) (زاده ۱۳۳۵ در تهران) محقق، نویسنده و استاد مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب و نماینده مجلس ششم ایران است. وی در رشته روابط بین‌الملل در دانشگاه تربیت مدرس تحصیل کرده و در این رشته دکترا گرفته است. پس از آن مدیر آموزش و معاون آموزشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شده و همزمان در چند دانشگاه دیگر نیز تدریس می‌کند. 

***

 ترجمه نادرست و ضعیف کتاب‌های سیاسی، تبدیل به یکی از مشکلاتی شده است که اخیرا نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. ترجمه‌هایی که به زعم آن‌ها سبب رواج کژاندیشی‌های حیرت انگیزی در جامعه ما شده که به حساب «اندیشه سیاسی» در غرب گذاشته می‌شود و فهم ما را از واقعیت‌های اندیشه علمی یا فلسفی غرب دچار مشکلات فراوانی کرده است. 

به همین منظور «ایبنا» بر آن شد تا دیدگاه‌های برخی کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه را جویا شود تا در تحلیل دلیل این موضوع به واکاوی بیشتر این مساله بپردازد. این‌بار به سراغ «الهه کولایی» عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در رشته مطالعات منطقه‌ای رفته‌ایم تا نظر وی را جویا شویم.

آسیب‌شناسی ترجمه آثار سیاسی در ایران؛ پیروز مجتهدزاده

ـ 

درباره پیروز مجتهدزاده: پیروز مجتهدزاده در سال ۱۳۵۰ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. در سال 1352 وی با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه تهران برای ادامه تحصیل به اروپا رفت و پس از طی دو دوره فوق لیسانس در دانشگاه‌های لندن و منچستر، به محضر پرفسور ژان گاتمن Jean Gottmann از استادان به ‌نام حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک جهان در دانشگاه آکسفورد راه یافت. وی پس از دریافت دکترای خود از آکسفورد و دریافت دکترای دیگر از دانشگاه لندن، کار تحقیق و تدریس را در دانشگاه لندن آغاز و در مدتی اندک با کشف و انتشار اسناد تاریخی فراوان از مراکز اسناد دولتی بریتانیا در تایید و تحکیم حقوق ایران در مناطق مرزی ایران، به ویژه مرزهای ایران در مناطق خاوری کشور و در خلیج فارس در مقام پرفسوری شناخته شده شهرتی بین‌المللی کسب کرد. در این مدت وی در بسیاری از انجمن‌های علمی عضویت پیدا کرد، از جمله دریافت مقام مشاورت علمی دانشگاه سازمان ملل متحد در سال 1996. از سال 1985 مجتهدزاده به عنوان مدیر عامل بنیاد پژوهشی یوروسویک لندن از سوی هیات مدیره همان بنیاد برگزیده شد. 

شمار کتاب‌های تالیف شده دکتر مجتهدزاده به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی به 36 جلد می‌رسد، وی بیش از 500 مقاله علمی و پژوهشی به زبان‌های مختلف دنیا منتشر کرده است. کتاب امنیت و مسائل سرزمینی در خلیج فارس Security and Territoriality in the Persian Gulf، بازیگران کوچک در بازی بزرگ Small players of the Great Game و سیاست‌های مرزی و مرزهای بین‌المللی ایران Boundary Politics and International Boundaries of Iran سه کتاب وی به انگلیسی از پرفروش‌ ترین کتاب‌های پژوهشی دانشگاهی در دنیای انگلیسی‌ زبان شناخته شده‌اند و ترجمه فارسی کتاب «بازیگران کوچک در بازی بزرگ» در سال 1387 به عنوان کتاب برگزیده سال در جشنواره فارابی مورد قدردانی قرار گرفت.

ــــــــــ

ملاحظات هرمنوتیکى در ترجمه

 دکتر حمیدرضا آیت اللهى دانشیار و عضو هیأت علمى دانشگاه علامه طباطبایى و عضو انجمن بریتانیایى فلسفه دین است که از جمله آثار وى مى توان به کتاب هاى «جستارهایى در فلسفه و دین پژوهى تطبیقى»، «تاریخ فلسفه دین»، «خدا و دین در جهان پسامدرن» و «مفاهیم و مسائل فلسفه دین» اشاره کرد. 

ـ جناب دکتر، براى آغاز بحث لطفاً تعریفى از «هرمنوتیک» ارائه دهید. در واقع، مى خواهیم بدانیم که هرمنوتیک «علم تأویل متن» است یا «علم تفسیر متن»؟ 

با توجه به پیشینه تاریخى این علم، تئوریسین ها و شارحان آن تعاریف متعددى ارائه داده اند. در دوران جدید جان مارتین کلادینوس نخستین کسى بود که به این مسئله توجه کرد. او علوم انسانى را مبتنى بر هنر تفسیر مى دانست و هرمنوتیک را نام دیگر آن قلمداد مى کرد. از نظر کلادینوس هرمنوتیک هنر دستیابى به فهم کامل و تام عبارات گفتارى و نوشتارى بود. اما شلایرماخر هرمنوتیک را «هنر فهمیدن» تعریف کرد و معتقد بود که تفسیر متن دائماً در معرض خطر ابتلا به سوءفهم قرار دارد. از این رو هرمنوتیک باید به منزله مجموعه قواعدى روشمند براى رفع این خطر به کار گرفته شود و از سوى دیگر ویلهلم دیلتاى هرمنوتیک را دانشى در خدمت فهم متون نمى دانست بلکه آن را از سنخ روش شناسى و معرفت شناسى برمى شمرد. 

ـ هایدگر به عنوان تئوریسین «هرمنوتیک فلسفى» مشهور است. هرمنوتیک فلسفى چیست؟ 

هرمنوتیک فلسفى هایدگر، برخلاف هرمنوتیک هاى پیش از خود نه به مقوله فهم متن منحصر مى شود و نه خود را در چارچوب فهم علوم انسانى محدود مى کند، بلکه به «مطلق فهم» نظر دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفى درصدد تحلیل واقعه فهم و تبیین شرایط وجودى حصول آن است. هرمنوتیک فلسفى، همان طور که شما گفتید با هایدگر آغاز مى شود، شأن هرمنوتیک را ارائه روش نمى داند و به جاى روش شناسى، رسالتش را تأملى فلسفى در باب بنیان هاى هستى شناسى فهم و تبیین شرایط حصول آن مى داند. هایدگر با چنین رویکردى در واقع هرمنوتیک را از سطح روش شناسى و معرفت شناسى به سطح فلسفه و هستى شناسى ارتقا داده است.